زیبایی‌شناسی زبان در نوبت سوم کشف‌الاسرار

آنچه بیش از هر چیز در نتیجة تحقیق در سبک ادبی بخش سوم کشف‌الاسرار به چشم می‌خورد، کشف توازن‌های بسیار موسیقایی (لفظی و معنوی) در بند بند این پیکرة نگارین است: توازن‌ها و نگارگری‌هایی از نوع سجع، جناس، تناسب و طباق و ... . حال آنکه با تأملی ژرف‌تر درمی‌یابیم که حضور شیوه‌ها و شگردهای تازه‌تر اما پنهانی است که افزون بر شیوه‌های پیدای قاعده‌افزایی، سبب سحرانگیزی و دلربایی هر چه بیشتر نثر میبدی شده است.در این گفتار با ذکر نمونه‌هایی از مجلدات ده‌گانة این اثر بر این باوریم که شاید انواع شیوه‌های هنجارگریزی زبان ـ به ویژه هنجارگریزی نحوی ـ و شگردهایی چون خلاف‌آمد، غافلگیری، عکس، متناقض‌نما و ...، بیش از شیوه‌های مرسوم بلاغت سنتی در شکل‌گیری زبان مؤثر و مهیج نویسندة توانای این اثر کارگر افتاده است؛ شیوه‌های تازه‌ای که حاصل جست‌وجو در ظرفیت‌های بالقوه و بی‌انتهای پنهان زبان است.